امروزه ورزش به عنوان یک صنعت بزرگ با ظرفیت بالا حوزه های گسترده ای را شامل فرهنگ،اقتصاد و سیاست را در خود جای داده که همین امر موجب شده تا توجهات بسیاری را به خود جلب نماید. دیپلماسی عمومی نوع دیگری از دیپلماسی بین المللی فرهنگی است که هدف آن  ترویج درک متقابل تبادل ایده ها ، اطلاعات ، ورزش ، هنر  و دیگر جنبه های فرهنگی در میان ملت ها و مردمان  است. مفهوم دیپلماسی ورزشی اولین‌بار در سال ۱۹۷۵ به کار گرفته شد. دیپلماسی ورزشی می‌تواند زیرساخت‌های تنش‌زدایی در روابط کشورها را به‌وجود آورد. بستر اصلی دیپلماسی ورزشی را نهادهای بین‌المللی همانند کمیته بین‌المللی المپیک و کنفدراسیون‌های ورزشی تشکیل می‌دهد. در سال ۱۳۶۸ برگزاری بازی بین دو تیم ملی ایران و عراق، بعد از هشت سال جنگ تحمیلی صدام حسین علیه کشورمان در جام صلح و دوستی، پیام صلح را از طریق فوتبال به دنیا مخابره کرد. عکس مشترک دو تیم ملی ایران و ایالات متحده آمریکا با ژستی دوستانه در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، نمونه برجسته تری از کارکرد دیپلماسی ورزشی در راه حل مناقشه های طولانی‌ بود. همچنین بازی فوتبال انگلیس و آرژانتین در جام جهانی ۱۹۸۶ چهار سال بعد از جنگ فالکلند یا مالویناس نمونه دیگری از نقش دیپلماسی ورزشی در کاهش تنش هاست. فوتبال تاکنون بارها ویترین دیپلماسی صلح در جهان شده است و بار دیگر به نظر می‌رسد، نقش نمادین خود در رفع کدورت ها بین دو کشور قدرتمند مسلمان در حساس ترین مقطع را ایفا کند. ما با عربستان همسایه هستیم. آنها هم مثل ما یک کشور اسلامی هستند و مهم‌تر از این ها، حرمین شریفین در کشور عربستان واقع شده، طبیعتاً نمی‌توانیم تا ابد با آنها در حالت قطع رابطه باشیم، ضمن اینکه سیاست خارجی جمهوری اسلامی همیشه گسترش روابط با همسایه‌هایش بوده است، لذا تقابل ایران و عربستان سعودی به نفع هیچ‌کس نیست جز رژیم صهیونیستی و هوادارانش. اولین راه‌حل گفت‌وگوی سیاستمداران و نخبگان دو کشور با یکدیگر است. بعد هم بحث دیپلماسی عمومی به میان می‌آید که مشخصاً می‌شود به دیپلماسی ورزشی اشاره کرد، مثلاً برگزاری یک رویداد ورزشی بین دو کشور. به نظر می رسد مقامات ورزشی ایران به این نتیجه رسیده‌اند که تداوم چالش با عربستان نتیجه‌ای جز ضرر برای ورزش و علی الخصوص فوتبال ایران ندارد و بهترین راهکار این است که با دیپلماسی صحیح باب گفت‌وگو را باز کنند تا سرانجام بعد از حدود شش سال ارتباط بین ایران و عربستان میسر شود. به نظر می رسد ما باید در حال فرستادن پیام درک و تفاهم بین المللی فرهنگی، تحمل و احترام متقابل از طریق ورزش  به سراسر جهان از جمله عربستان سعودی باشیم.

برجسته ساختن ابعاد مثبت ورزش در سطح بین المللی همان ایجاد روابط دوستانه است و می توان با راهکارهای مناسب و اتخاذ سیاست های مناسب، باعث ایجاد شرایطی شد که ورزش، پاکی خود را حفظ و در حل کشمکش های بین المللی وایجاد صلح نقش مؤثری را ایفا کند.ورزش یک علاقه مشترک فرهنگی است که  مردم را در سراسر جهان، از هر نژاد و مذهب در رقابت های ورزشی  شرکت می دهد و یک منبع قوی از غرور ملی و همبستگی را به وجود می آورد. ورزش در دنیای جدید در کنار تأثیرات جسمی، به‌عنوان صنعتی است که در عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تأثیرات کم‌نظیری دارد. نمونه موفق دیپلماسی ورزشی در این خصوص را می توان همکاری فدراسیون‌های فوتبال ایران و قطر برشمرد که اجرای کامل این تفاهم نامه، می‌تواند پیامدهای مثبتی در بلند مدت برای فوتبال و در کل ورزش ایران داشته باشد. مدیران می بایستی از ظرفیت های موجود در این عرصه نهایت استفاده را جهت نیل به اهداف نظام نمایند. رابطه متقابل بین ورزش، سیاست، فرهنگ و جامعه از این جهت حائز اهمیت است که می‌تواند زمینه‌های لازم برای عقلانیت اجتماعی، ثبات سیاسی و کنترل فضای عمومی را به وجود آورد.

دکتر محمد بیدگلی – مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل ایران